Người ta đã mang thước ra đo, thấy chiều dài của “cụ rùa” lên tới 2,1m, ngang 1,2m, cao 0,3m và “cụ” nặng tới 250kg.
Rùa Hồ Gươm quan trọng trong văn hóa tâm linh người dân cả nước đến nỗi, mỗi lần “cụ” nổi lên trên mặt nước, cũng khiến hàng triệu người quan tâm, để ý, thậm chí còn lo lắng rằng “cụ” đang… khó ở.

Theo PGS-TS Hà Đình Đức khẳng định “cụ rùa” Hồ Gươm đã 700 tuổi và là loài mới phát hiện, chưa tìm thấy ở nơi nào khác ngoài Hồ Gươm. Cũng theo ông Đức, hiện tại, Hồ Gươm chỉ có một “cụ rùa”, nhưng ít ai biết rằng, đã có rất nhiều “cụ rùa” bị đánh bắt ăn thịt.

Thương tâm nhất là “cụ rùa” khổng lồ 900 tuổi bị những người đánh cá sát hại vào ngày 2/6/1967. Hôm đó, vào lúc gần trưa, sát ven bờ, tại khu vực nhà Thủy Tạ bây giờ, có rất nhiều người xúm xít xem rùa nổi. Thấy nhiều người tập trung, lực lượng công an đã tìm đến giải tán nhân dân vì sợ máy bay địch ném bom bất ngờ và cũng là bảo vệ “cụ rùa”.

Mai "cụ rùa" bị rêu bám kín.

“Cụ rùa” có vẻ yếu lắm, cứ nổi trên mặt nước. Trên cái mai rêu mốc ấy có một đám bọt màu hồng to như cái mũ sùi lên. Nhìn đám bọt ấy, người ta biết rằng cụ đã bị thương.

Trong khi hai đồng chí công an đang “đội bom” bảo vệ “cụ rùa”, thì có toán người của Quốc doanh cá phóng mô tô ba bánh đến nhìn ngó. Một ông chỉ đạo đội thợ mang lưới ra quây, kéo “cụ rùa” vào bờ, một mặt sai người chạy đi gọi đại diện Công ty Thực phẩm đến định giá. Ngày đó, việc khai thác thủy sản ở Hồ Gươm là nhiệm vụ và quyền lợi của họ, nên công an cũng không can thiệp được.


Ngày đó, Quốc doanh cá thả lưới bủa vây suốt ngày ở Hồ Gươm, nhưng chỉ được cá, chứ tuyệt đối không được “ba ba” khổng lồ, nên việc tóm được chú “ba ba” ngoại cỡ này quả là chiến tích, dễ được tặng bằng khen về thành tích khai thác thủy sản, nên ai cũng hồ hởi ra mặt. Cả chục công nhân đánh cá nhảy xuống hồ vần “cụ” lên bờ, rồi vật ngửa “cụ” ra.

Nhằm đúng lúc “cụ rùa” thò đầu ra thở, họ tròng dây thừng thít cổ, rồi hò dô kéo “cụ” xềnh xệch trên mặt đất cứ như kéo pháo. Ông Đức lôi cho tôi xem cái biên bản đánh máy vẫn còn ghi rõ sự kiện này và ông Đức rất giận khi trong văn bản ấy họ gọi “cụ rùa”ở Hồ Gươm là con ba ba.

Vì là con “ba ba” khổng lồ, hiếm có, nên nó được định giá khá cao, tới... 2,7 đồng một kg. Công ty thực phẩm đang khiêng “ba ba” lên xe thì ông Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Duy Hưng ra chỉ thị gấp cho công an phải bảo vệ “cụ rùa”, bên y tế thì có trách nhiệm cứu chữa khẩn cấp. Có ý kiến của ông Trần Duy Hưng, ông chủ nhiệm Quốc doanh cá mới bỏ ý định bán rùa Hồ Gươm để xẻ thịt.


“Cụ rùa” được đem về căn nhà số 90 phố Thợ Nhuộm cứu chữa, nhưng do vết thương rất nặng, lại bị mấy thợ đánh cá thít cổ kéo đi, nên cụ đã qua đời ngay trong chiều hôm đó. Người ta đã mang thước ra đo, thấy chiều dài của “cụ rùa” lên tới 2,1m, ngang 1,2m, cao 0,3m và “cụ” nặng tới 250kg. Người ta cũng đo được vết thương trên lưng cụ có đường kính tới 5cm và sâu thấu phổi.

Ngay khi “cụ rùa” chết, Chủ tịch Trần Duy Hưng đã chỉ đạo làm tiêu bản. Ông cụ tên Vũ đã moi hết ruột gan, bóc hết thịt “cụ rùa”, rồi nhồi bông vào bụng. Hiện “cụ rùa” được đặt trong tủ kính và trưng bày ở đền Ngọc Sơn cho hàng triệu người chiêm ngưỡng “ngọc thể” khổng lồ của loài rùa Hồ Gươm.

Một “cụ rùa” Hồ Gươm xấu số nữa cũng đã bị giết, hiện bộ xương đang được bảo quản trong chùa Hưng Ký (Hoàng Mai, Hà Nội), nơi cất giữ cổ vật của Bảo tàng Hà Nội. “Cụ rùa” này cũng bị một vết thương lớn ở trên mai.

Cái chết của “cụ rùa” này là một bí ẩn mãi mãi không được khám phá. Chỉ đến khi “cụ” chết nổi lềnh bềnh, người ta mới phát hiện và vớt “cụ” về lọc lấy bộ xương đem bảo quản. Trong dịp kỷ niệm ngàn năm Thăng Long, khi Bảo tàng Hà Nội hoàn thành, dân chúng sẽ được chiêm ngưỡng di cốt của “cụ”.